توصیف امام مهدی در کلام امیرالمومنین ع

طلوع خورشید - امام مهدی خاتم الائمه

امام علی (ع) فرمود:

و بِمَهدیِّنا تَنقَطِعُ الحُجَجُ فَهُوَ خاتِمُ الائمَّهِ و مُنقِذَ الاُمَّهِ و مُنتَهَی النَّورِ و غامِضُ السِّرِّ

با مهدیِ ما حجّت‌ها گسسته می‌شود؛ او پایان‌بخش سلسلۀ امامان، نجات‌بخش امّت و اوج نور است و رازی پیچیده دارد. نهج السعاده 472/1

امام حسین (ع) فرمودند: امیرالمؤمنین‌ع در پاسخ به مردی که از آن وجود مقدس سراغ می‌گرفت، امام زمان(عج) را این طور توصیف فرمودند:

مِنْ بَنِی هَاشِمٍ مِنْ ذِرْوَةِ طَوْدِ الْعَرَبِ وَ بحْرِ مغِیضِهَا إِذَا وَرَدَتْ وَ مَخْفِرِ أَهْلِهَا إِذَا أُتِیَتْ وَ مَعْدِنِ صَفْوَتِهَا إِذَا اکْتَدَرَتْ لَایَجْبُنُ إِذَا الْمَنَایَا هَکَعَتْ وَ لَایَخُورُ إِذَا الْمَنُونُ اکتَنَعَتْ وَ لَاینْکُلُ إِذَا الْکمَاةُ اصْطَرَعَتْ مُشَمِّرٌ مُغْلَوْلِبٌ ظَفِرٌ ضِرْغَامَةٌ حَصِدٌ مُخْدِشٌ ذِکْرٌ سَیْفٌ مِنْ سُیُوفِ اللَّهِ رَأْسٌ قثَمُ نشُؤَ رَأْسُهُ فِی بَاذِخِ السُّؤْدَدِ وَ عَارِزٌ [غَارِزٌ مَجْدَهُ فِی أَکْرَمِ الْمَحْتِدِ فَلَا یَصْرِفَنَّکَ عنْ بیْعَتِهِ صارِفٌ عَارِضٌ یَنُوصُ إِلَی الْفِتْنَةِ کُلَّ مَنَاصٍ إِنْ قَالَ فَشَرُّ قَائِلٍ وَ إِنْ سَکَتَ فَذُو دَعَائِرَ ثُمَّ رَجعَ إِلَی صفَةِ الْمهدی(عج) فَقَالَ أَوْسَعُکُمْ کَهْفاً وَ أَکْثَرُکُمْ عِلْماً وَ أَوْصَلُکُمْ رَحِماً؛

[مهدی عج] از بنی‌هاشم، از قله‌ی بلندِ عرب، از جایگاه ژرفِ دریای آن، او کارآمد، چیره‌دست، پیروز و سرافراز است.

[مهدی عج] شیر صحنه‌ی پیکار و دشمن‌شکن و نام‌آور است. او از شمشیرهای خداست و در عین حال سالار، بخشنده و بزرگوار است.

اندیشه‌ی او [مهدی عج] از دنیا و آخرت رهیده و در عالی‌ترین جایگاهِ سیادت و منزلت و قرب خداوندی جای گرفته‌است.

پس هشدار که شیطانِ ازحق برگشته، در هر زمانی به فتنه‌ای برمی‌خیزد تا شما را از بیعت با او [مهدی عج] منصرف کند.

سپس حضرت به اوصاف مهدی‌ع اشاره کرد و فرمود:

[مهدی عج] پناه‌دهندگی‌اش از همه فراگیرتر، علم او از همه فزو‌ن‌تر و صله‌رحمش از همه بهتر و بیشتر است. الغیبة للنعمانی: ص۲١٣.

مشتاق دیدار

امام علی (ع) در حکمت ۱۴۳ نهج البلاغه به کمیل چنین می‌فرمایند :

اللّهُمَّ بَلَی لَا تَخلُو الاَرضُ مِن قَائِمِِ لِله بِحُجَّهِِ اِمَّا ظَاهِراََ مَشهُوراََ وَ اِمَّاخَائِفاََ مَغمُوراََ لِئَلّا تَبطُلَ حُجَجُ اللهِ وَ بَیِّنَاتُهُ وَ کَم ذَا و اَینَ اولَئِکَ و اللهِ الاَقَلّونَ عَدَداََ و الاَعظَمُونَ عِندَ اللهِ قَدراََ ... اولَئِکَ خُلَفَاءُ اللهِ فِی ارضِهِ وَ الدُّعَاهُ اِلَی دِینِهِ آهِ آهِ شَوقاََ اِلَی رُوءیَتِهِم

خداوندا،آری زمین از کسی که به حجّت خدا برای خدا قیام نماید تهی نمی‌ماند، قائمی آشکار و مشهور، یا ترسان و پنهان، تا دلایل الهی و بیّناتش باطل نگردد. اینان چند نفرند، و کجایند؟ به خدا قسم عددشان اندک، و نزد خداوند از نظر منزلت بسیار بزرگند ... اینان جانشین حق در زمین، و دعوت کنندگان به دین خدا هستند. آه آه که چه مشتاق دیدار آنانم !

امام علی (ع) در مورد مشی اعتقادی و فرهنگی امام مهدی (ع) در آن زمان چنین می‌فرمایند :

یَعطِفُ الهَوَی عَلَی الهُدَی اِذَا عَطَفُوا الهُدَی عَلَی الهوَی وَ یَعطِفُ الرَّایَ عَلَی القُرانِ اِذَا عَطَفُوا القُرانَ علَی الرَّای

هوای نفس را به هدایت بر می‌گرداند آن زمان که مردم مسیر هدایت را به هوا برگردانده اند، و رای مردم را تابع قرآن می‌کند آن وقتی که قرآن را پیرو رای خود کرده اند.

نهج البلاغه (للصبحی صالح) ص 195

امیرالمومنین می‌فرمایند:

فثَمَّ يَقُومُ الْقَائِمُ الْحَقُّ مِنْکُمْ
وَ بِالْحَقِّ يَأْتِيکُمْ وَ بِالْحَقِّ يَعْمَلُ‏
سَمِيُّ نَبِيِّ اللَّهِ رُوحِی [نَفْسِي‏] فِدَاؤُهُ
فَلَا تَخْذُلُوهُ يَا بَنِيَّ وَ عَجِّلُوا

قیام‌کننده‌ی بر حق خواهد آمد.
او حق را می‌آورد و طبق حق عمل می‌کند.
او هم‌نام پیامبر خداست. روحم (جانم) به قربان او!
فرزندانم او را تنها نگذارید و (برای یاریش) تعجیل کنید!
ـــــــــــــــــــــ

منتخب الاثر (تالیف آیت الله صافی)، جلد2، ص97.
اثبات الهداة ج5 ص266.

غیبت قائم ع

امام علی (ع) :

لِلقَائِمِ مِنّا غَیبَهُ اَمَدُهَا طَوِیلُُ کَانِّی بالشّیعَهِ یَجُولُونَ جَوَلَانَ النّعَمِ فِی غَیبَتِهِ یَطلُبُونَ المَرعَی فَلَا یَجِدُونَهُ

برای قائم ما غیبتی است که مدّتش طولانی است، گویا شیعه را در دوران غیبت او می‌بینم که جولان می‌دهد مانند جولان چهارپایان، چراگاه را می‌جویند امّا آن را نمی‌یابند.

کمال الدین و تمام النعمه ج۱ ص ۳۰۳

 امام جواد(ع) از امیرمؤمنان نقل فرمودند:

إِنَّ الْقَائِمَ مِنَّا إِذَا قَامَ لَمْ یَکُنْ لِأَحَدٍ فِی عُنُقِهِ بَیْعَهٌ فَلِذَلِکَ تَخْفَى وِلَادَتُهُ وَ یَغِیبُ شَخْصُهُ.

هنگامى که قائم ما قیام کند، بیعت احدى بر گردن او نیست و به این دلیل است که ولادتش پنهان است و شخص او غایب مى‌شود.

کمال‌الدین و تمام النعمه، ج ۱/ ص: ۳۰۳.

اللهم اجعلنا من انصاره

امام حسن‌مجتبی ع به نقل از پدر بزرگوارشان، امیرالمومنین، فرمودند:

يبعث اللّه رجلا في آخرالزمان و کلب من الدهر و جهل من الناس، و يؤيّده اللّه بملائکته و يعصم أنصاره، و ينصره بآياته و يظهره على أهل الأرض حتى يدينوا طوعا‌و‌کرها يملأ الأرض عدلا و قسطا و نورا و برهانا يدين له عرض البلاد و طولها حتى لايبقى کافر إلا آمن و لا طالح إلا صلح و يصطلح في ملکه السباع، و تخرج الأرض برکاتها، و تنزل السماء برکتها، و تظهر
له الکنوز يملک ما بين الخافقين أربعين عاما، فطوبى لمن أدرک أيّامه و سمع کلامه؛

روزگار بدین منوال خواهد بود تا این‌که خداوند مردی را در آخرالزمان که روزگاری سخت است، مبعوث و او را به‌وسیله‌ی ملائکه‌ی خود تأیید می‌کند و انصار و یاران وی را نگاهداری می‏‌کند؛

او را به وسیله آیات و معجزات خود نصرت می‌دهد؛ وی را بر زمین غلبه و مسلط می‌کند تا این‌که مردم خواه‌ناخواه مطیع و منقاد او شوند؛

او زمین را بعد از آن‌که پر از ظلم و ستم شده باشد، پر از عدل‌و‌داد و نور و برهان خواهد کرد.

عرض و طول شهرها برایش مطیع می‌شوند؛ کافری نیست مگر این‌که ایمان می‌آورد و تبهکاری نیست؛ مگر این‌که نیکوکار خواهد شد؛ درندگان در زمان سلطنت او صلح و سازش می‌کنند؛ زمین گیاهان خود را می‌رویاند و آسمان برکات خود را فرو می‌ریزد؛

گنج‌ها برای او ظاهر خواهند شد و مدت چهل سال مالک شرق‌و‌غرب خواهد شد؛ خوشا به حال کسی که روزگار او را درک کند و سخن وی را بشنود.

اثباةالهدی، ج۵/ ص۱۴۵.

 
عَنْ عَبْدِاللَّهِ بْنِ الْحَارِثِ قَالَ قُلْتُ لِعَلِی (ع) یا أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ أَخْبِرْنِی بِمَایکونُ مِنَ الْأَحْدَاثِ بَعْدَ قَائِمِکمْ. قَالَ یا ابْنَ‌الْحَارِثِ ذَلِک شَیءٌ ذِکرُهُ مَوْکولٌ إِلَیهِ وَ إِنَّ رَسُولَ‌اللّه عَهِدَ إِلَی أَنْ لَاأُخْبِرَ بِهِ إِلَّا الْحَسَنَ وَ الْحُسَینَ(ع)؛

عبدالله بن حارث گوید: به علی(ع) گفتم: ای امیرالمؤمنین! از رخدادهای پس از امام قائم(عج) مرا مطلع گردان.

امیرالمومنین فرمودند: ای پسر حارث! این چیزی است که ذکر آن موکول به خود اوست و رسول خدا(ص) به من

من سفارش کرده‌است که آن را جز به حسن و حسین(علیهم‌السلام) نگویم کمال‌الدین: ج۱/ ص۱۵۱.

زمان غیبت

اَمیرالمؤمنین (علیه اسلام) :

<ألا فَمَن ثَبَتَ مِنهُم عَلَی دینِهِ وَ لَم یَقسُ قَلبُهُ لِطولِ أمَدِ غَیبَةِ إمامِهِ فَهو مَعی فی دَرَجَتی یَومَ القیامَة.>

<بدانید آنان که در زمان غیبت حجت خدا در دین خود ثابت مانده و به خاطر طول مدت غیبت منکرش نشوند، روز قیامت با من هم درجه خواهند بود.>

  بحارالانوار(ط-بیروت) ج51 ص109

حکمت زره امام مهدی‌ع

مولا علی ع در وصف امام مهدی ع فرمودند:

قَد لَبِسَ لِلحِکمَةِ جُنَّتَها، وأخَذَها بِجَميعِ أدَبِها، مِنَ الإِقبالِ عَلَيها والمَعرِفَةِ بِها والتَّفَرُّغِ لَها، فَهِيَ عِندَ نَفسِهِ ضالَّتُهُ الَّتي يَطلُبُها، وحاجَتُهُ الَّتي يَسأَلُ عَنها. فَهُوَ مُغتَرِبٌ إذَا اغتَرَبَ الإِسلامُ، وضَرَبَ بِعَسيبِ  ذَنَبِهِ، وألصَقَ الأَرضَ بِجِرانِهِ. بَقِيَّةٌ مِن بَقايا حُجَّتِهِ، خَليفَةٌ مِن خَلائِف أنبِيائِهِ .

براى حفظ حکمت و دانش، زرهى که حافظ آن است بر تن کرده و حکمت را با تمام آدابش در برگرفته و توجه‌ی خاص به آن نموده‌است و آن را به خوبى شناخته و یک‌سره به آن پرداخته‌است.

حکمت و دانش براى او گمشده‌اى است که همواره در جست‌وجوى آن است و نیاز اوست که پیوسته در طلب آن است.

آن بزرگوار غريب است، هرگاه اسلام [مانند شتر خسته] دم بر زمين نهد و غریب گردد و گردن بچسباند و برنخيزد، او جانشينى از جانشين‌هاى پيغمبران خداست.

نهج‌البلاغة : خطبه‌ی ۱۸۲

مشعل فروزان- الگوی صالحان- رهایی‌بخش انسان

 مولا علی ع فرمودند:

أَلَا وَ إِنَّ مَنْ أَدْرَکَهَا مِنَّا يَسْرِي فِيهَا بِسِرَاجٍ مُنِيرٍ وَ يَحْذُو فِيهَا عَلَى مِثَالِ الصَّالِحِينَ، لِيَحُلَّ فِيهَا رِبْقاً وَ يُعْتِقَ فِيهَا رِقّاً وَ يَصْدَعَ شَعْباً وَ يَشْعَبَ صَدْعاً، فِي سُتْرَةٍ عَنِ النَّاسِ لَا يُبْصِرُ الْقَائِفُ أَثَرَهُ وَ لَوْ تَابَعَ نَظَرَهُ؛

آگاه باشید، هر کس او را دريابد، او را مشعل فروزانی می‌یابد که الگوی صالحان است.

بندها را می‌گسلد، بردگی و بهره‌کشی انسان از انسان را خاتمه می‌دهد. جمعی را پراکنده ساخته، پراکندگانی را جمع می‌آورد.

او پوشیده از مردمان است. اثرشناس اثرش را نمی‌بیند، اگرچه با دیده‌ی دقت در آن بنگرد.

روزگار رهایی: ص ۲۲۳

امیرالمؤمنین، علی ع، فرمودند:

للقآئم منّا غیبه أمرها طویل کأنّی بالشیعه یجولون جولان النعم فی غیبته یطلبون المرعی فلایجدونه ألا فمن ثبت منهم علی دینه و لم‌یقس قلبه لطول أمد غیبه إمامه فهو معی فی درجتی یوم القیامه؛

برای قائم از ما غیبتی است که زمان و مدّت آن طولانی خواهد بود. گویا شیعه را می‌بینم که به مانندِ گوسفندان متحیّر و سرگردان به دنبال چراگاه می‌گردد؛ ولی آن را نمی‌یابد.

آگاه باشید! هر کس که در آن زمان بر دینِ خود ثابت‌قدم باشد و قلبش به‌جهتِ طولانی شدن مدتِ غیبت سخت نشود، او با من و در مرتبه‌ی من در روزِ قیامت خواهد بود.

کمال‌الدین، ص ۳۰۳ ؛ اعلام الوری، ص ۴۲۶؛ بحارالأنوار، ج ۵۱/ ص ۱۰۹.

اللهم_عجل_لولیک_الفرج

امیرالمؤمنین، علی ع، فرمودند:

للقآئم منّا غیبه أمرها طویل کأنّی بالشیعه یجولون جولان النعم فی غیبته یطلبون المرعی فلایجدونه ألا فمن ثبت منهم علی دینه و لم‌یقس قلبه لطول أمد غیبه إمامه فهو معی فی درجتی یوم القیامه؛

برای قائم از ما غیبتی است که زمان و مدّت آن طولانی خواهد بود. گویا شیعه را می‌بینم که به مانندِ گوسفندان متحیّر و سرگردان به دنبال چراگاه می‌گردد؛ ولی آن را نمی‌یابد.

آگاه باشید! هر کس که در آن زمان بر دینِ خود ثابت‌قدم باشد و قلبش به‌جهتِ طولانی شدن مدتِ غیبت سخت نشود، او با من و در مرتبه‌ی من در روزِ قیامت خواهد بود.

کمال‌الدین، ص ۳۰۳ ؛ اعلام الوری، ص ۴۲۶؛ بحارالأنوار، ج ۵۱/ ص ۱۰۹.

مولا علی‌ع، فرمودند:

حتی اذا غاب المتغیب من ولدی عن عیون الناس، و باح النّاس بفقده و اجمعوا علی انّ حتّی الحجّه ذاهبه و الامامه باطله... فوربّ علی انّ حجتها علیها قائمه، ماشیه فی طرقاتها، داخله فی دورها و قصورها، جوّاله فی شرق الارض و غربها، تسمع الکلام و تسلّم علی الجماعه تری ولا تری الی الوقت والوعد و نداء المنادی من السّماء؛

هنگامی که امامِ غایب از نسل من، از دیده‌ها پنهان شود، مردم با غیبتِ او از حدودِ شرع بیرون روند، و توده‌ی مردم خیال کنند که حجت خدا از بین رفته و امامت باطل شده است!

سوگند به خدای علی، در چنین روزی حجت خدا در میان آن‌هاست، در کوچه و بازار آن‌ها گام برمی‌دارد، و در خانه‌های آن‌ها وارد می‌شود، و در شرق و غرب جهان به سیاحت می‌پردازد و گفتار مردم را می‌شنود و بر اجتماعات آن‌ها وارد می‌شود، و سلام می‌کند. او مردم را می‌بیند؛ ولی مردم تا روز معین و وقت معین و تا هنگام منادی او را نمی‌بینند.

روزگار رهایی: ص ۱۳۹.